نظریه ی رفتار گرا و کلاس درس

برای کیفیت بخشی به تدریس معلمان ،آموزش مفاهیم نظری تدریس و روش های تدریس به صورت کاربردی و عملی در کلاس درس، توسط اساتید مجرب لازم و ضروری یست . کیفیت بخشی تنها با چاپ مطالب نظری میسر نخواهد شد. به نظر می رسد تبدیل کلاس های درس و مدرسه ها به کارگاه های عملی تدریس تحت نظارت رهبری به شیوه مشارکتی و قوی برای کیفیت بخشی به تدریس معلمان یک اصل اساسی یست. با این حال تکرار مطالب ذیل خالی از لطف نیست. 

نگاهی بر نظریه های یادگیری رفتار گرایی

مقدمه

نظریه های یادگیری در واقع اصول کلیت یافته ای هستند که زمینه ی یادگیری و شرایط آن را تبیین می کنند. نظریه ها ضمن هدایت روش های تدریس، معلمان را با سودمندی و کاربردی بودن روش به کار گرفته شده آشنا می سازند. البته تاکنون هیچ مکتب یا نظریه ی واحدی نتوانسته است تصویر جامع و کاملی از تمامیت یادگیری انسان ارایه دهد.

·        معیار قضاوت رفتار گرایان فقط «رفتار قابل مشاهده » است.

·        در تدریس رفتار گرا «چه یاد گرفتن »  مهم تر از «چگونه یادگرفتن » است.

·        هدف اساسی رفتار گرایی پی بردن به روابط قابل پیش بینی محرک ها و پاسخ ها است.

·        در کلاس درس رفتار گرا ، دریافت هر پاداش محرکی برای یادگیری های بعدی است.

·        تمرین و تکرار در فرآیند یادگیری رفتار گرایی نقش بسزایی دارد.

رفتار گرایی

رفتار گرایی بررسی علمی رفتار انسان است و هدف نهایی آن  پیش بینی و کنترل رفتار می باشد. علاقه ی اصلی رفتارگرایان به رفتار و تغییراتی است که بر اثر تجربه در آن ایجاد می شود. رفتارگرایان معتقدندرفتارهای قابل مشاهده و اندازه گیری باید مطالعه شوند و رویدادهای ذهنی را باید نادیده گرفت زیرا نمی توان آن ها را مستقیماً بررسی کرد.

 رفتار گرایان فرض می کنند رفتار از پاسخ هایی تشکیل می شود که می توان آن ها را مشاهده کردو وظیفه ی رفتارگرا این است که با توجه به محرک ، پاسخ را پیش بینی کند و با توجه به پاسخ ، محرک را پیش بینی نماید.

بر اساس این نظریه ، یادگیری عبارت است از :« ایجاد و تقویت رابطه و پیوند بین محرک و پاسخ در سیستم عصبی انسان». از پیشگامان این نظریه می توان به واتسون ، پاولف، ثرندایک و اسکینر اشاره کرد.

تدریس رفتار گرا    

·        در تدریس رفتار گرا ، نتایج و پیامد های یادگیری (هدف های آموزشی ) بطور واضح و روشن برای فرا گیران بیان می شود تا آنان بتوانند انتظارات را در نظر گرفته و در باره ی آن قضاوت کنند که آیا به نتایج پیش بینی شده رسیده اند یا خیر.

·        در تدریس رفتار گرا ، فراگیر در یادگیری منفعل یا اثر پذیر است. به عبارتی فراگیر به مثابه لوح سفیدی است که کارهای معلم و رخدادهای محیطی ، لوح سفید فراگیر را تحت تأثیر قرار داده و آثار محرک ها در لوح ضمیر و ذهن او نقش می بندد.

·        در تدریس رفتار گرا ، رسیدن به نتیجه ی مطلوب بسیار مهم است. در نتیجه تلاش می شود تا محرک ها به شکل مؤثر و ایده ال ارایه شوند. مهم نیست در ذهن فراگیرنده چه عملیات خاصی روی می دهد . در واقع محرک ها وارد فضای ذهن یادگیرنده می شوند و بدون آنکه عملیات خاصی روی آن ها صورت گیرد ، در ذهن انبار می شوند و در موقع نیاز به همان صورت که در ذهن ثبت شده اند ، فراخوانده می شوند.

معلم با رویکرد رفتار گرایی

·        معلمان رفتار گرا ، محور و مرکز یادگیری هستند و آموزش کاملاً کنترل شده است. این معلمان همان چیزی را که آموزش داده اند بدون هیچ کم و کاستی از فرا گیران می خواهند و آنان به همان شکلی که فرا گرفته اند چاسخ می دهند.

·        معلمان رفتار گرا ، محتوای یادگیری را به صورت آماده در ترتیب و توالی مناسبی (از ساده به پیچیده – از شناخته به ناشناخته) ارایه می دهند تا یاد گیری ارتقا پیدا کند.

·        معلمان رفتار گرا ، محیط یادگیری را به گونه ای سازماندهی می کنند که به بروز واکنش و رفتار مطلوب بینجامد.

·        معلمان رفتار گرا ، بر اساس هدف های رفتاری ، آزمون های دقیقی تهیه می کنند و دانش آموزان نیز می توانند با توجه به درست یا اشتباه بودن پاسخ هایی که به سؤال های آزمون می دهند ، از نقاط قوت و ضعف خود در یاد گیری آگاه شوند.

·        معلمان رفتار گرا برای ایجاد رفتار های تازه ، افزایش رفتار های موجود ، کاهش دادن یا محو کردن رفتار های نامطلوب و نگه داری رفتار های مطلوب از روش های مختلفی از جمله زنجیره کردن ، تقویت مثبت و منفی ، خاموشی و ... استفاده می کنند.

·        معلمان رفتار گرا فعالیت های ذهنی و یادگیری هایی را که قابل مشاهده نیستند و تجلی رفتاری ندارند نا دیده می گیرند.

·        معلمان رفتار گرا پاسخ های مناسب دانش آموزان را از طریق تشویق و تأیید تقویت می کنند و معتقدند با تکرار پاسخ های صحیح ، یادگیری تقویت می شود.

·        معلمان رفتار گرا معتقدند که محتوا و مواد آموزشی باید مشخص ، محدود و کم دامنه به ویژه قابل اندازه باشند.

·        معلمان ر فتار گرا در تدریس خود از سخنرانی و تمرین های هدایت شده بهره می گیرند.

ارزشیابی با رویکرد رفتار گرایی

·        در رویکرد رفتار گرایی ، فرا گیران از طریق امتحانات کلاسی و برگزاری امتحانات در مقیاس وسیع (سراسری و نهایی ) و آزمون های پیشرفت تحصیلی با انواع سؤالات عینی (چند گزینه ای ، جور کردنی و ...) مورد ارزشیابی قرار می گیرند.

·        در رویکرد رفتار گرایی ، معلمان ارزشیابی خود را با هدف ارزیابی عملکرد فرد و از طریق اندازه گیری کمیّت یا کیفیت رفتار های بیرونی انجام می دهند . معلمان رفتار گرا ، رفتارها را از طریق مشاهده ی طبیعی مورد سنجش و ارزیابی قرار می دهند.

·        در رویکرد رفتار گرایی ، تمرین و تکرار در فرایند یادگیری نقش بسزایی دارد. معلمان رفتار گرا در هر جلسه ی تدریس با دریافت پاسخ های مناسب به یک محرک شناخته شده و تمرین آن ها و با تأکید بر پاسخ های صحیح موجب تقویت یادگیری می گردند و به این ترتیب ارزشیابی در هر جلسه ی تدریس انجام می گیرد.

منبع

کارشناسی برنامه ریزی گروه های آموزشی کمیسیون کیفیت بخشی به فرایند یاد دهی – یادگیری(1388) نگاهی بر نظریه های یادگیری (1) رفتار گرایی . تهران وزارت آموزش و پرورش